Šta je vakcinacija?

Vakcinacija je jednostavna, bezbijedna i efektivna mjera koja sprječava da se osoba razboli ukoliko dođe u kontakt sa uzročnikom bolesti protiv koje je vakcinisana. Vakcinacijom se stvara specifičan imunitet (zaštita) protiv određenog mikroorganizma koji uzrokuje zaraznu bolest. Izvodi se unošenjem u organizam oslabljenih ili mrtvih uzročnika zarazne bolesti, njihovih dijelova, ili sintetisanih molekula koji su identični sa određenim strukturama samog mikroorganizma (antigenima). Drugim riječima, cilj vakcinacije je da se razvije otpornost na bolest, slična onoj koja se stiče nakon dolaska u kontakt sa njenim uzročnikom odnosno nakon prirodne infekcije. Vakcine se najčešće daju u vidu injekcija.

Zašto je vakcinacija važna?

Vakcinacija je bezbijedan i efektivan način da se spriječi bolest i sačuvaju životi. Danas su dostupne vakcine protiv više od 20 bolesti, kao što su pneumokokna bolest, difterija, tetanus, veliki kašalj, male boginje, hepatitis B, grip itd. Primjenom vakcina protiv ovih zaraznih bolesti spašava se više od tri miliona života svake godine. Kada se vakcinišemo, ne štitimo samo sebe već i osobe u svojoj neposrednoj okolini, koje iz različitih razloga nisu mogle da prime vakcinu.

Kako vakcinacija štiti pojedinca i zajednicu?

Kada se cijepimo protiv određene zarazne bolesti ili ako prebolimo određenu bolest, stičemo individualni imunitet koji nas štiti od te bolesti. Postoji i kolektivni imunitet (kolektivni imunitet), koji se mjeri procentom ljudi koji su imuni u populaciji. Kao što individualni imunitet štiti čovjeka od bolesti, tako i kolektivni imunitet štiti kolektiv od epidemije. Otporne osobe predstavljaju prepreku za dalje širenje zaraze i na taj način štite one osobe koje se iz određenih razloga (trajne kontraindikacije) ne mogu cijepiti. Što se više ljudi cijepi, to je manja vjerovatnoća da će se patogen proširiti s jedne osobe na drugu.

Šta su neželjeni događaji i neželjene reakcije nakon vakcinacije?

Neželjeni događaj nakon vakcinacije je događaj koji se dogodio nakon izvršene vakcinacije i ne mora biti povezan sa vakcinom. Dakle, radi se o vremenskoj povezanosti koja ne znači obavezno i uzročno-posljedičnu vezu između vakcine i događaja, ali zahtijeva obavezno istraživanje. Istraživanje se sprovodi u cilju utvrđivanja da li postoji povezanost između date vakcine i pojave neželjenog događaja. Ukoliko se utvrdi da ta povezanost postoji, neželjeni događaj se proglašava neželjenom reakcijom. Rezultati velikog broja studija su pokazali da se za većinu neželjenih događaja (preko 90%) nakon istraživanja utvrdi da nisu povezani sa primjenom vakcine.

Da li vakcinu protiv COVID-19 treba da prime osobe koje su bile inficirane SARS-CoV-2 virusom, odnosno preležale COVID-19?

Osobe koje su bile inficirane SARS-CoV-2 virusom, bez obzira na to da li su imale simptome bolesti ili ne, mogu da budu vakcinisane vakcinom protiv COVID-19, s tim da je potrebno da prođe najmanje četiri nedjelje od infekcije, odnosno da osoba bude zdrava u momentu vakcinacije.

Koliko vremena je potrebno da prođe nakon primljene vakcine protiv gripa da bi se primila vakcina protiv COVID-19?

Potrebno je da prođe 28 dana nakon primljene vakcine protiv gripa da bi se primila vakcina protiv COVID-19. Nema podataka koji ukazuju na mogućnost negativne interakcije između trenutno dostupnih vakcina protiv COVID-19 i drugih vakcina.

Da li treba da se vakciniše osoba koja je bila u bliskom kontaktu sa osobom kod koje je potvrđena infekcija SARS-CoV-2?

Vakcinaciju je potrebno odložiti za period maksimalne inkubacije (14 dana).

Da li osobe koje su prethodno primile monoklonska antitijela protiv COVID-19 ili plazmu kao dio terapije protiv COVID-19 treba da se vakcinišu?

Vakcinaciju je potrebno odložiti najmanje 90 dana kako bi se izbjeglo preklapanje terapije sa imunim odgovorom organizma nakon vakcinacije.

Da li upotreba nekih lijekova predstavlja kontraindikaciju za vakcinaciju?

Na osnovu raspoloživih podataka o bezbijednosti primjene dostupnih vakcina, znamo da uzimanje lijekova ne predstavlja kontraindikaciju za vakcinaciju. Moguće je da pacijenti, koji dobijaju imunosupresivnu terapiju i pacijenti sa imunodeficitom (bolesti imunološkog sistema), ne razviju dovoljan imuni odgovor. Zbog toga je primanje preparata, koji potiskuju funkciju imunog sistema, kontraindikovano minimalno mjesec dana prije i nakon vakcinacije zbog rizika od snižavanja imunogenosti.

Da li osobe koje su imale trombozu ili emboliju pluća mogu da se vakcinišu i kojom vakcinom?

Privremenu kontraindikaciju za imunizaciju protiv određene zarazne bolesti utvrđuje doktor medicine ili ljekar specijalista odgovarajuće grane koji sprovodi imunizaciju, odnosno pod čijim se nadzorom ona sprovodi, pregledom lica koja se imunizuju i uvidom u zdravstvenu dokumentaciju tih lica. S obzirom da postoji mogućnost da ove osobe duže vrijeme koriste lijekove protiv zgrušavanja krvi a da su od strane proizvođača svake od vakcina definisane mjere opreza koje obuhvataju i ova stanja, potrebno je konačnu odluku donijeti na individialnom nivou uz konsultaciju ljekara koji vodi liječenje ovih oboljenja. Ukoliko postoji potreba za privremenim odlaganjem vakcinacije, postojanje privremene kontraindikacije upisuje se u zdravstvenu dokumentaciju i određuje se vrijeme i mjesto sprovođenja odložene imunizacije.

Zašto se protiv COVID-19 ne vakcinišu djeca?

Primjena trenutno dostupnih vakcina protiv COVID-19 nije ispitivana kod djece, te nema dostupnih podataka za bezbijednu primjenu vakcina kod djece. Studije bezbijednosti primjene vakcina protiv COVID-19 sprovedene su na odraslim osobama. Prema trenutno dostupnim podacima udio djece u oboljevanju od COVID-19 je 1–3%, pri čemu je infekcija najčešće bez simptoma ili sa blagim simptomima i dobrom prognozom. Epidemiološke studije ukazuju da populacija djece ne učestvuje značajno u prenosu infekcije SARS-CoV-2 za razliku od odraslih.

Da li mogu da planiram trudnoću nakon vakcinacije?

Da, žene koje se vakcinišu protiv COVID-19 mogu da planiraju trudnoću.

Da li trudnice i majke koje doje mogu da prime vakcinu protiv COVID-19?

Trenutno nisu dostupni podaci o bezbijednosti primjene vakcina protiv COVID-19 kod trudnica i dojilja.

Da li postoji određena hrana koja ne može da se konzumira nakon vakcinacije?

Trenutno ne postoje dokazi da je neophodan oprez pri uzimanju određene vrste namirinica nakon primjene vakcine.

Da li se vakcina prima samo u jednoj ili više doza?

Prema trenutno dostupnim saznanjima sve vakcine čija je primjena počela u svijetu daju se u dvije doze sa određenim razmakom u cilju postizanja adekvatne zaštite. Da li će biti neophodna ponovna vakcinacija nakon određenog vremenskog perioda i sa koliko doza za sada nije poznato.

Da li će svi koji su do sada primili vakcinu primiti vakcinu istog proizvođača prilikom revakcinacije?

Da, prilikom revakcinacije dobija se druga doza vakcine istog proizvođača.